Vị cay có mặt trong hầu hết các món ăn của các nền ẩm thực trên thế giới. Trong nhiều thập kỷ, các nhà khoa học đã tiến hành nhiều nghiên cứu để giải thích tại sao một số người thích ăn cay, trong khi những người khác thì không thể chịu được.
Theo các chuyên gia, vị cay là cảm giác nóng rát trong thức ăn do capsaicin gây ra. Khi ăn cay, capsaicin sẽ kích thích các thụ thể trong miệng gọi là TRPV1, gây ra phản ứng. Khi thụ thể TRPV1 được kích hoạt, cảm giác mà mỗi người trải qua tương tự như uống nước sôi. Tuy nhiên, cơn đau chỉ đơn giản là ảo giác của các thụ thể thần kinh bị lỗi.
Capsaicin gây đau và khiến cơ thể nghĩ rằng nó đang ở trong tình trạng nguy hiểm. Như một phản xạ tự nhiên, não tiết ra endorphin, một loại hormone tạo khoái cảm. Đây là cách cơ thể cố gắng thoát khỏi “mối nguy không có thật” khi một người ăn thức ăn cay. Sự giải phóng hormone miễn cưỡng này khiến nhiều người lầm tưởng việc ăn đồ cay với cảm giác hạnh phúc và hài lòng giống như trạng thái trải qua sau khi tập thể dục.
Ăn đồ cay còn kích thích não tiết ra hormone adrenaline khiến tim đập nhanh hơn, tạo cảm giác hưng phấn, giống như khi bạn đi tàu lượn hay nhảy bungee.
“Chỉ có con người mới có thể tận hưởng những sự kiện tiêu cực một cách tự nhiên (khi họ biết chúng không gây ra mối đe dọa nào) bằng cách tận hưởng những cảm xúc bẩm sinh mà bộ não được lập trình để tránh. Cơ thể và tâm trí nghĩ rằng nó đang gặp nguy hiểm, nhưng tâm trí biết rằng điều đó không đúng. “Paul Rozin, giáo sư khoa tâm lý học, Đại học Pennsylvania, cho biết.
Theo nhà tâm lý học Paul Bloom, con người là loài động vật duy nhất thích ăn ớt và thường cảm thấy ấm áp. Các loài động vật có vú, chẳng hạn như chuột và sóc, có cùng khả năng tiếp nhận thức ăn cay như con người, nhưng có xu hướng tránh dùng ớt làm nguồn thức ăn.
Chim có thể ăn ớt, nhưng chúng không thể cảm nhận được nhiệt vì chúng có cơ quan thụ cảm khác với con người về mặt sinh học và không lưu trữ tác dụng của capsaicin.
Ngoài ra, ớt còn có đặc tính kháng khuẩn. Theo các chuyên gia, con người đã phát triển về mặt văn hóa và di truyền sở thích ăn cay vì nó bảo vệ họ khỏi các loài gây hại cực nhỏ. Trước khi có các dụng cụ làm lạnh, đông lạnh, ớt cay thường được dùng để bảo quản thực phẩm, ngăn ngừa vi khuẩn trong môi trường nóng ẩm. Khi vị giác tiếp xúc với nhiệt, nó sẽ gửi tín hiệu đến não rằng thực phẩm sạch và không có vi khuẩn.
Nhiều nghiên cứu khoa học cũng chỉ ra những lợi ích sức khỏe khi ăn đồ cay. Hợp chất capsaicin có nhiều đặc tính chống oxy hóa và chống viêm. Capsaicin còn giúp cải thiện hệ tiêu hóa, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất, cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm nguy cơ ung thư, cải thiện tiêu hóa, tăng cường hệ miễn dịch.
Dùng nước để giảm cảm giác cay không thực sự hiệu quả. Capsaicin kỵ nước, có nghĩa là phân tử không liên kết với nước. Mặt khác, chất ethanol trong bia lạnh có thể gây cảm giác nóng rát. Đồ uống có đường cũng gây cảm giác thèm ăn và khiến não bộ bối rối vì phải xử lý quá nhiều kích thích nên quên mất vị cay. Một ly sữa, vài thìa sữa chua hoặc kem sẽ làm giảm cảm giác bỏng rát.